حمل و نقل ریلی به یکی از مهمترین نیازهای جوامع پیشرفته تبدیل شده و با رشد جمعیت و نیاز به افزایش حجم جابجایی مسافر و کالا، روز به روز نیاز به این صنعت بیشتر و بیشتر می‌شود. صنعتی که ایران در آن عقب ماندگی‌های بسیاری دارد و یکی از کشورهای وارد کننده در این حوزه محسوب می‌شود. اما حالا "تحریم" در حوزه صنایع ریلی موجب شده محققان و صنعتگران ایرانی به خود آمده و در زمینه این صنعت مهم و استراتژیک ورود کنند، ورودی که از همین ابتدا با موفقت‌های چشمگیری همراه بوده است. ایران اکنون به دانش طراحی و ساخت سیستم های "رانش" دست پیدا کرده و با تلاش محققان جوانش توانسته اولین رام قطار هفت واگنه مترو را بسازد. دستیابی به این دانش می تواند کشورمان را به سمت ساخت قطارهای پرسرعت نزدیک کرده و حتی ایران را درآینده به یکی از صادرکنندگان واگن و لوکوموتیو تبدیل کند
. حمیدرضا طیبی رییس جهاددانشگاهی در گفت و گو با ایسنا، در این خصوص با اشاره به فعالیت جهاددانشگاهی واحد علم و صنعت در این حوزه، گفت: این واحد در دهه های 60 و 70 در حوزه الکترونیک قدرت و مکانیک ورود کرده بود و در دهه 80 تصمیم بر این گرفت که سطح فعالیت های خود را ارتقا دهد و برای همین دو موضوع اصلی را در دستور کار قرار داد. یکی بحث طراحی و ساخت دکل های حفاری و دیگری ورود به صنعت حمل و نقل ریلی با تمرکز بر طراحی و ساخت واگن های مترو بود.
وی افزود: یکی از راه های کسب دانش فنی این است که به ازای واردات محصول از شرکت های مطرح بخواهیم که ظرف مدت مشخصی دانش فنی ساخت آن محصولات را هم در اختیار کشور وارد کننده قرار دهند. درهمین راستا در همان سالها از مسئولین این حوزه خواستیم به ازای واردات واگن های مترو امتیاز انتقال دانش فنی آن را هم از شرکت های صادر کننده دریافت کنند و از شرکت مادر تخصصی حمل و نقل ریلی که وظیفه تامین نیازهای صنعت مترو را برعهده داشت خواستیم که خریدهای خارجی در این حوزه را تجمیع کرده و ما به ازای حجم خرید گسترده، امتیاز انتقال تکنولوژی را از آن شرکت خارجی بگیرند.
وی افزود: این پیگیری ها به مدت هفت سال ادامه داشت تا نهایتا در سال 1389 مقرر شد به ازای خرید 500 واگن، امتیاز انتقال تکنولوژی از یکی از شرکت های معتبر گرفته شود، به طوری که تا 83 درصد آن تکنولوژی را بتوانیم در داخل کشور بسازیم.
طیبی گفت: متاسفانه تحریم ها موجب شد این اتفاق صورت نگیرد و ما نتوانستیم به امتیاز انتقال تکنولوژی دست پیدا کنیم و همین موجب شد که جهاد دانشگاهی طبق قراردادی با معاونت عملی ریاست جمهوری وقت روی سیستم "رانش" که مغز و هسته اصلی سیستم های ریلی محسوب می شود، کار کنیم.
وی افزود: شروع کار بسیار خوب پیشرفت رفت، اما متاسفانه به دلیل افزایش یکباره قیمت ارز، نتوانستیم چندان که باید کار را پیش ببریم و قرار شد فقط یک نمونه طراحی شود که نشان دهیم به تکنولوژی ساخت این سیستم دست پیدا کرده ایم. طیبی گفت: با تصویب برجام خیلی از شرکت های اروپایی اعلام همکاری کردند و دولت هم سفارش خرید دو هزار واگن با فاینانس خارجی از این شرکت ها را داده بود و قرار بود ما به ازای این خرید دانش فنی تا 75 درصد ساخت داخل به ایران داده شود که با به هم خوردن برجام عملا اتفاقی نیفتاد و شرکت ها هم به تعهدات خود عمل نکردند.
طیبی اظهار کرد: با به هم خوردن قرارداد واردات دو هزار واگن، تصمیم گرفته شد با حمایت معاونت علمی ریاست جمهوری و با استناد به ماده 54 قانون برنامه ششم توسعه که مقرر کرده بود طراحی و ساخت سیستم های حمل و نقل ریلی باید ساخت داخل باشد، طراحی و ساخت یک رام قطار هفت واگنه مترو ملی در دستور کار قرار گیرد.
وی افزود: با توجه به اینکه مسئولین مربوطه در جریان توانمندیهای جهاد دانشگاهی قرار داشتند، از جهاد دانشگاهی برای شرکت در این پروژه دعوت به همکاری شد و ما هم توانمندیهایمان را در این زمینه ارائه کردیم و حتی مدعی شدیم که می‌توانیم کل طراحی و ساخت پروژه را برعهده بگیریم.
طیبی گفت: در نهایت تصمیم بر این گرفته شد در اجرای این پروژه شرکت مترو تهران که بهره‌بردار هم محسوب می‌شود به عنوان پیمانکار و مسئول پروژه باشد. همچینن دانشکده راه آهن دانشگاه علم و صنعت هم مسئول طراحی بدنه واگن ها شد و مپنا هم به عنوان سازنده بوژی (نوعی شاسی) در این پروژه پای کار آمد. این مسئول تصریح کرد: جهاد دانشگاهی علم و صنعت هم در این پروژه مسئول کل طراحی و ساخت سیستم "رانش" شد که به نوعی مغز و هسته اصلی سیستم حمل و نقل ریلی محسوب می شود. همچنین در این پروژه معاونت علمی ریاست جمهوری هم بحث حمایت مالی را برعهده گرفت. وی افزود: جهاد دانشگاهی در اجرای این پروژه توانست توانمندیهای خود را به نمایش بگذارد و توانستیم یک سیستم "رانش" تماما ایرانی را تولید کنیم.
طیبی خاطرنشان کرد: سیستم رانش "های تک" ترین قسمت سیستم حمل و نقل ریلی محسوب می شود و به نوعی مغز و هسته اصلی یک رام قطار است که به همت جهاد دانشگاهی علم و صنعت و شرکت های همکار ساخته شده و تست های اولیه آن هم با موفقیت انجام شده است. وی افزود: در حال حاضر می توانیم با قدرت اعلام کنیم که صاحب دانش طراحی و ساخت سیستم های "رانش" شده‌ایم و در این زمینه در جمع 10 شرکت مطرح سازنده این سیستم ها در دنیا قرار گرفته ایم.
رییس جهاد دانشگاهی خاطرنشان کرد: طراحی و ساخت سیستم "رانش" یکی از نیازهای اصلی و ضروری کشور محسوب می شود و درسالهای آینده و با توجه به تحریم و استهلاک واگن های فعلی، این نیاز چندین برابر هم می شود که خوشبختانه این توان را کسب کردیم. طیبی خاطرنشان کرد: سیستم "رانش" تکنولوژی پایه قطارهای تندرو است و با کسب این تکنولوژی هم اکنون به طراحی و ساخت قطارهای پرسرعت بسیار نزدیک شده ایم.
وی افزود: در ساخت اتوبوس های برقی و خودروهای برقی هم از همین تکلنولوژی به شکل ساده تر استفاده می شود، بنابراین با کسب این تکنولوژی عملا به ساخت این محصولات هم نزدیک شده ایم. توان کسب فناوری های مورد نیاز کشور را داریم طیبی گفت: با طراحی و ساخت این سیستم، جهاد دانشگاهی یک بار دیگر اثبات کرد که توان انجام کارهای بزرگ را دارد و اگر اراده برای ساخت داخل وجود داشته باشد توان کسب فناوری های مورد نیاز کشور را داریم. ریییس جهاد دانشگاهی گفت: در حال حاضر با این تکنولوژی پروژه طراحی و ساخت یک رام قطار هفت واگنه ملی مترو به سرانجام رسیده و بزودی گزارش نهایی مراحل انجام آن ارائه و در همین جلسه قرارداد ساخت 15 رام شامل 105 واگن مترو بسته خواهد شد.
وی با بیان اینکه این پروژه اردیبهشت ماه سال آینده رونمایی خواهد شد، افزود: در حال حاضر 85 درصد آن کاملا ساخت داخل است و 15 درصد مابقی مربوط به قطعاتی است که ساخت آن در داخل کشور به صرفه نیست وگرنه توان ساخت آنها هم وجود دارد. وی افزود: این پروژه صنعت حمل و نقل ریلی کشور را در حد چشمگیری جلو خواهد برد و اگر تامین اعتبار و حمایت های لازم صورت گیرد ظرف پنج تا 10 سال آینده توان تامین نیاز کامل کشور وجود دارد و حتی می توان پس از آن صادرات این محصول را در دستور کار قرار دارد. وی تصریح کرد: با آغاز کار این پروژه ظرف مدت چند سال اشتغالزایی مستقیم 25 هزار نفر را شاهد خواهیم بود و دو تا چهار برابر این تعداد هم اشتغالزایی غیرمستقیم خواهیم داشت.
